In de hoogste fase van de communistische maatschappij, na de verdwijning van de tot slaaf makende arbeidsverdeling, wanneer hiermee de tegenstelling tussen hoofd- en handwerk verdwenen is, wanneer de arbeid niet meer een louter middel is om te leven, maar zelf een eerste levensbehoefte wordt, wanneer samen met de allesomvattende ontplooiing van de individuen de productieve krachten zijn uitgegroeid en alle bronnen van gemeenschappelijke rijkdom zullen overlopen, pas dan zal men de nauwe horizon van het burgerlijke recht geheel te boven kunnen komen en kan de maatschappij op zijn banier schrijven: van ieder naar zijn mogelijkheden, aan ieder naar zijn behoeften!
Karl Marx, Kritiek op het programma van Gotha
Binnen de communistische politieke traditie hebben we twee dominante denkrichtingen als het gaat om de implementatie van een communistische economie: een marktgericht model, dat vooral het Joegoslavië onder Tito als inspiratie neemt, en een staatsgeleid model, waarvan de USSR de pionier was.
In beide modellen is er sprake van het ontnemen van arbeidersmacht. Immers is bij de een de markt de baas en bij de ander een staatsapparaat dat de economie bestiert namens de arbeiders. Om het marxistisch uit te drukken is er in beide gevallen sprake van de creatie van meerwaarde en de vervreemding ervan door de arbeidersklasse. Werkers worden nog steeds uitgebuit en hebben niets te zeggen over hetgeen zij produceren.
De themagroep Cybernetische Economie stelt hier een derde weg voor, dat de macht wél legt bij de werkvloer, de staat overbodig maakt, de markt afschaft, in een economie dat draait in het belang van de gehele samenleving. In deze cybernetische economie is er geen centraal orgaan dat de economie aanstuurt, noch is het een gedecentraliseerde federatie van bedrijven. Het is één organisch systeem.
Cybernetica (van het Griekse kybernētēs, stuurman) is de wetenschap die zich bezighoudt met besturing van biologische en mechanische systemen met behulp van terugkoppeling (feedback).
De cybernetica werd als vakgebied ingevoerd door de Amerikaanse wiskundige Norbert Wiener, die in 1948 zijn boek Cybernetics: Or the Control and Communication in the Animal and the Machine publiceerde. Cybernetica is verwant aan de systeemtheorie, en is van toepassing op alle stelsels met inbegrip van biologische systemen, maar bijvoorbeeld ook een eenvoudig stelsel als een thermostaat die de temperatuur in een ruimte regelt.
Hoewel computers ongetwijfeld een belangrijk gereedschap zijn in een toekomstige geplande economie, is een cybernetische economie dus niet “een planeconomie zoals in de USSR, maar met computers”. De fundamentele kritiek richting de USSR is hierin dat ze juist geen geplande economie had, maar een bureaucratisch gestuurde target economie.
Ook is een dergelijke aanpak nuttig om uitbuiting van mens tot mens volledig uit te bannen. In plaats van een geldeconomie, geeft een cybernetische aanpak de mogelijkheid voor een geldloze arbeidstijdeconomie, waar meerwaarde (‘winst’) en markten niet meer bestaan
Deze themagroep is opgericht met het idee dat we nu na moeten denken over een positief alternatief op het kapitalisme, om niet in de valkuil te stappen om maar te herhalen wat we al weten, domweg omdat we vooruit moeten en mensen anders verhongeren. We sluiten hierbij aan bij andere initiatieven die de afgelopen jaren zijn opgezet, zoals het Spaanstalige cibcom en het Duitse ida.
Deze themagroep is in 2024 opgericht met de missie om ons bekend te maken met de bestaande literatuur op dit vlak, hierop kameraden te informeren en te scholen, en zelf bij te dragen aan theoretische en praktische vorming dat ons dichterbij brengt tot het doel van een daadwerkelijk communistische economie: zonder geld, zonder klassenuitbuiting, en onder direct arbeidersbeheer, in het belang van de hele samenleving.
Wil je hieraan deelnemen? Meld je aan. We hebben een WhatsApp groep en een maandelijkse digitale bijeenkomst.
Over het gebruikte logo
Het logo is afkomstig van de General Intellect Unit podcast, die inmiddels is gestopt, en symboliseert een aantal zaken:
- Het computercircuit-achtige mesh symboliseert onderlinge verbondenheid. Het geheel als één systeem. Bovendien zal een computernetwerk waarschijnlijk een grote rol spelen in een cybernetische economie.
- De cirkel symboliseert een globe, wat wijst op een wereldwijde ambitie voor ons alternatief.
- De cirkel die draait rondom de globe, symboliseert de eeuwige feedback loop die cybernetische systemen eigen zijn.
- De rode kleur symboliseert arbeidersmacht en communisme.